คำเมืองท้องถิ่น

ฮู้จักภาษาเหนือกันเตอะ "คำเมือง"

คำเมืองเป็นภาษาถิ่นที่ใช้ในภาคเหนือตอนบน หรือภาษาในอาณาจักรล้านนาเดิม มักจะพูดกันมากใน เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย พะเยา น่าน ลำพูน ลำปาง ตาก และ แพร่ และยังมีการพูดและการผสมภาษากันในอุตรดิตถ์ สุโขทัย พิษณุโลก และเพชรบูรณ์อีกด้วย คำเมืองมีไวยากรณ์เหมือน

คำเมืองเป็นภาษาถิ่นที่ใช้ในภาคเหนือตอนบน หรือภาษาในอาณาจักรล้านนาเดิม มักจะพูดกันมากใน เชียงใหม่ แม่ฮ่องสอน เชียงราย พะเยา น่าน ลำพูน ลำปาง ตาก และ แพร่ และยังมีการพูดและการผสมภาษากันในอุตรดิตถ์ สุโขทัย พิษณุโลก และเพชรบูรณ์อีกด้วย คำเมืองมีไวยากรณ์เหมือนกับภาษาไทยกลางแต่ใช้คำศัพท์ไม่เหมือนกัน แต่เดิมได้ใช้คู่กับ ตัวเมือง ซึ่งเป็นตัวอักษรเฉพาะของอาณาจักรล้านนา ซึ่งได้รับอิทธิพลจากพม่าเป็นส่วนมาก  ตัวอย่างคำเมืองเจ้า  จำนวนนับ 1 = นึ่ง 2 = สอง 3 = สาม 4 = สี่ 5 = ห้า 6 = ฮก 7 = เจ๋ด 8 = แปด 9 = เก้า 10 = ซิบ 11 = ซิบเอ๋ด 20 = ซาว 21 = ซาวเอ๋ด  พืช ผัก ผลไม้ มะละกอ = ม่ะก้วยเต้ศ กล้วยน้ำว้า = ก้วยอ่อง มะตูม = ม่ะปีน ส้มเขียวหวาน = ส้มเกลี้ยง แตงล้าน = ม่ะแต๋งซั้ง ( ร้านที่ทำให้เครือแตงพันขึ้นไป ทางเหนือเรียกว่า ซั้ง ) น้อยหน่า = ม่ะหน้อแหน้ บวบงู = ม่ะนอย มะเขือเปราะ = ม่ะเขือผ่อย มะเขือยาว = ม่ะเขือขะม้า - - ออกเสียง ม่ะเขือขะม่า มะระขี้นก = ม่ะห่อย แตงกวา = หมะแต๋ง กล้วย = เชียงใหม่ เรียก ก้วยใต้ ลำปาง เรียก ก้วยลิอ่อง หรือ ก้วย โก๊ย กล้วยน้ำว้า = ก้วยใต้ พุทรา = หมะตัน ละมุด = หมะมุด กระท้อน = หมะตื๋น หมะต้อง มะปราง = หมะผาง ฝรั่ง = บ่ะก้วย ,ก้วยก๋า ,ก้วยเปา ขนุน = หมะหนุน,บ่ะหนุน มะพร้าว = หมะป๊าว ส้มโอ = หมะโอ ฟักทอง = หมะฟักแก้ว ฟักเขียว = หมะฟักหม่น มะแว้ง = หมะแขว้งขม มะเขือพวง = หมะแขว้ง ลูกยอ = หมะต๋าเสือ มะเขือเทศ = บ่ะเขือส้ม กระท้อน = บะตึ๋น ตะไคร้ = ชักไคร คึ่นช่าย = ผักกะพึน,กำพึน (กะปึน) ผักตำลึง = ผักแคบ ชะพลู = ผักแค ใบปูนา ปูลิง  สัตว์ จิ้งหรีด = จิ้กุ่ง,จิ้หีด ค้างคก = ค้างคา ลูกอ๊อด = อีฮวก ปลาไหล = ปลาเอี่ยน ปลาเหยี่ยน จิ้งเหลน = จั๊ก-กะ-เหล้อ กิ้งก่า = จั๊ก-ก่า  เครื่องใช้ กรรไกร = มีดยับ กระดุม = บะต่อม เข็มขัด = สายแอว ช้อน = จ๊อน ตะหลิว = ป้าก ถุงเท้า = ถุงตีน ผ้าเช็ดตัว = ผ้าตุ้ม ผ้าห่ม = ผ้าต๊วบ ยาสูบ = ซีโย รองเท้า = เกือก /เกิบ รองเท้าฟองน้ำ = เกิบแตะ  คำกริยา โกรธ = โขด กลับ = ปิ๊ก (เช่น "เฮาปิ๊กบ้านละหนา") กางร่ม = กางจ้อง โกหก = วอก กิน = กิ๋น ก่าย = พาด พิง ขโมย = ขี้ลัก ขี่หลังคน(เกาะ) = เก๊าะ ขี้เหนียว = ขี้จิ๊ คิด = กึ๊ด เครียด = เกี้ยด จริง = แต๊(เช่น "แต๊ก๊ะ" = "จริงหรอ") เจ็บ = เจ๊บ ใช้ = ใจ๊ ดู = ผ่อ เด็ก = ละอ่อน ตกคันได = ตกบันได เที่ยว = แอ่ว ทำ = ยะ(เช่น "ยะหยัง" = "ทำอะไร") นั่งพับเพียบ = นั่งป้อหละแหม้ นั่งขัดสมาธิ = นั่งขดขวาย นั่งยอง ๆ = นั่งข่องเหยาะ,หย่องเหยาะ นั่งไขว่ห้างเอาเท้าข้างหนึ่งพาดบนเข่า = นั่งปกขาก่ายง้อน นั่งวางเฉย นั่งหัวโด่ = นั่งคกงก(ก๊กงก) นั่งลงไปเต็มที่ตามสบาย(โดยไม่กลัวเปื้อน) = นั่งเป้อหละเหม้อ, นั่งเหม้อ พูด = อู้ รัก = ฮัก รู้ = ฮู้ ลื่นล้ม = ผะเริด วิ่ง = ล่น สวมรองเท้า = ซุบแข็บ สะดุด = ข้อง สวยจังเลยนะ = งามหลายน้อ สบายอกสบายใจ = ซว่างอกซว่างใจ๋ เหรอ = ก๊ะ ห่วง = ห่วง (คำเมืองแท้ๆคือ อ่วง ว้อง หรือ ข๋าง) เหนื่อย = อิด ให้ = หื้อ อยาก = ไข้ อยากอ้วก อยากอาเจียน = ใข้ฮาก อร่อย = ลำ อร่อยมาก = จ๊าดลำ อย่าพูดมาก = จ๊ะไปปากนัก อย่าพูดเสียงดัง = จ๊ะไปอู้ดัง    คำวิเศษณ์ และอื่นๆ ก็ = ก่ โง่ = ง่าว เช่น = เจ้น ถึง = เถิง ไม่ = หมะ(เช่น หมะใจ๊ = ไม่ใช้) นะ = เน้อ(เช่น เน้อครับ = นะครับ) เป็น = เป๋น ร่ม หมายถึง ร่มเงา = ฮ่ม ร่ม หมายถึง (ร่มกันแดด-กันฝน) = จ้อง ใหญ่ = หลวง(เช่น "หูหลวง" = "หูใหญ่") เหนียว = ตั๋ง  คำนาม สรรพนาม ฉัน = เปิ้น (สุภาพ) , ฮา(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย) เธอ = ตั๋ว(สุภาพ) , คิง(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย) ปู่ย่าตายาย ลุงป้าน้าอา = อุ้ย (เช่น แม่อุ้ย ป้ออุ้ย) ผู้ชาย = ป้อจาย ผู้หญิง = แม่ญิง พวกเขา = หมู่เขา พวกเธอ = สูเขา (สุภาพ), คิงเขา(ไม่ค่อยสุภาพส่วนใหญ่ใชักับเพื่อนผู้ชาย) พวกเรา = หมู่เฮา, เฮาเขา พ่อ = ป้อ พี่ชาย = อ้าย,ปี่ พี่สาว = ปี่ ยี่สิบบาท = ซาวบาท ยี่สิบเอ็ด = ซาวเอ็ด เรือน = เฮือน โรงเรียน = โฮงเฮียน อิฐ = บ่าดินกี่    สี ดำคึลึ = คนอ้วนล่ำผิวดำ ดำผืด = ฝูงนกฝูงกาขนดำอยู่เป็นฝูง ดำคุมมุม = ดำสลัวอยู่ในความมืด ดำขิกติ้ก = ดำซุปเปอร์ ดำคิมมิม = คนผอมกระหร่อง ผิวดำ ดำเหมือนเเหล็กหมก = ดำเหมือนเหล็กไหม้ไฟ ดำเหมือนหมิ่นหม้อ = ดำเหมือนเขม่าติดหม้อดินที่ไหม้ไฟ ดำผึด = ดำทั่วทั้งแถบ ดำผึดำผึด = ดำมากๆทั่วๆไป แดงฮ่าม = แดงอร่าม แดงเผ้อเหล้อ = แดงเป็นจุดใหญ่จุดเดียว แดงปะหลึ้ง = แดงจัดมาก แดงปะหลิ้ง = แดงอมชมพู แดงเป็นจุดเล็กๆ เหลืองฮ่าม = เหลืองอร่าม เหลืองเอิ่มเสิ่ม = เหลืองอมส้ม เขียวอุ้มฮุ่ม = เขียวแก่ เขียวปึ้ด = เขียวจัดมาก มอยอ้อดฮ้อด = สีน้ำตาลหม่น ขาวจั๊วะ = ขาวนวล ขาวโจ๊ะโฟ้ะ = ขาวมากๆ ขาวเผื้อะขาวเผือก = มองไปทางไหนก็ขาวไปหมด เปิดเจ้อะเห้อะ = สีขาวซีด หม่นซ้อกป้อก = หม่นมัวหรือเทาอ่อน หม่นโซ้กโป้ก = หม่นสกปรกหรือสีเทาแก่ หมองซ้อกต๊อก = ดูเก่า หรือซีด จืดไป เส้าแก๊ก = สีหม่นหมองมาก เส้าตึ้มตื้อ = ใบหน้าหมองคล้ำ สีมืดไม่สดใส ลายขุ่ยหยุ่ย = ลายพร้อย หรือลายเป็นดอกดวง ใสอ้อดหล้อด = สดใสแบบอาบน้ำเสร็จใหม่ๆ ใส่ยงยง = สว่างจ้า    แสง-เสียง มืดแถ้ก = มืดสนิท มืดสะลุ้ม = มืดสลัวๆ มืดซุ้มซิ้ม = มืดนิดๆ มืดวุ่ยวาย = มืดลางๆ ยังพอจำหน้ากันได้ แจ้งฮุมหุฮุมหู่ = สว่างลางๆเลือนๆ แจ้งฮ่าม = สว่างจ้าสว่างเรืองรอง แจ้งลึ้ง = สว่างโร่เห็นได้ชัด แจ้งดีขวายงาม = สว่างปลอดโปร่งโล่งใจไม่มีอุปสรรค หันวุยวาย = เห็นเลือนๆลางๆ ดั้กปิ้ง = เงียบกริบ ดั้กปิ้งเย็นวอย = เงียบเชียบ ดั้กแส้ป = ไม่ได้ข่าวคราว ดั้กก๊กงก = นั่งนิ่ง ดังทึดทึด = เสียงดังก้องไปทั่ว  กลิ่น รส เหม็นโอ๊ง, เหม็นโอ่ = เหม็นเน่า จ๋างแจ้ดแผ้ด = จืดชืด ขมแก๊ก = ขมมาก ส้มโจ๊ะโล๊ะ = รสเปรี้ยวมาก ฝาดหยั่งก้นตุ๊ = รสฝาดมาก